Ar 23 de mayo de 1970, cafodd Pont Britannia, campwaith y peiriannydd Robert Stephenson oedd wedi cysylltu Ynys Môn â Gwynedd ers 120 o flynyddoedd, bron ei dinistrio n’llwyr gan dân.
copyright de Imagen Geoff Charles
Hanner canrif yn ddiweddarach mae r tân dramatig yn dal me gael ei gofio – tân gafodd ei gynnau ar ddamwain ond arweiniodd yn y lápiz dibujar en newid strwythur y bont un chreu dwy ffordd me gerbydau groesi me Fôn.
Cyn hynny, pont i drenau yn unig oedd Pont Britannia.
S4C: Britannia: Tân ar y Bont de TVE1: Britannia del Incendio: Fuego en el Puente de la Imagen de derecho de autor de Menai Patrimonio de la leyenda de la Imagen Agorwyd Pont Britannia yn 1850, 24 mlynedd wedi me Bont y Borth gael ei defnyddio gyntaf
Yn ‘nhiwbiau’ y bont roedd trenau yn teithio yn uniongyrchol ar hyd y lein fasnachol hynod bwysig o Lundain me borthladd Caergybi.
copyright de Imagen Polyrus el título de la Imagen Trên yn dod o ‘diwb’ y bont
Fe roddodd grŵp o bobl ifanc y bont ar dân ar ddamwain wedi iddyn nhw ddefnyddio darn o bapur wedi i danio vil ffagl me gael golau.
copyright de Imagen ‘Menai Patrimonio de la humanidad» título de la Imagen Yr hen fynedfa me Bont Britannia, gyda r llewod bob ochr. Yn ôl y sôn roedden nhw me fod me gael ue gosod yn Sgwâr Trafalgar, Llundain, ond doedden nhw ddim digon ffyrnig año olwg ac felly symudwyd nhw me bob lápiz Pont Britannia
Dywedodd de la onu o r bobl ifanc yn 1972 ue bod wedi ffeindio tudalen o lyfr ar y llawr un defnyddio más ligero yo’w gynnau.
Gollyngwyd y maldito papur tu fewn y bont, un gyda gwyntoedd cryfion fe ledaenodd y tân.
copyright de Imagen de Ciencia y de la Sociedad de la Imagen de la Biblioteca de la leyenda de Imagen Lledodd y tân ar hyd y tiwb oedd yn cario r trenau
Bu r bont ar dân soy naw awr.
Y pren ar y cledrau aeth ar dân yn gyntaf, un gan fod y a wedi ei wneud o bren fe ledaenodd yn gyflym, o ochr Gwynedd tuag en Ynys Môn.
copyright de Imagen de Don Williams título de la Imagen Llun dramatig Don Williams yn cyfleu maint y tân
Dynion tân o Fangor oedd y cyntaf yno wedi i r larwm gael ei godi am 21:43 ac roedd y fynedfa ar dân, un hermano fflamau wedi esgyn dros y a yn barod.
Dywedodd de la onu cyn ymladdwr tân bod tiwb y bont vil simdde un oedd yn sugno aer gan greu ffwrnais.
Roedd hola n’noson wyntog ca fe doddodd y tar oedd yn amgylchynu r tiwbiau, gan achosi me goed un phlanhigion o dan y bont fynd ar dân.
copyright de Imagen Geoff Charles
Roedd y tân me’w soldadura mor campana que ffwrdd un Chaergybi un Llandudno.
copyright de Imagen Roy Phillips/Menai Patrimonio de la leyenda de la Imagen Roedd pren, dur tar wedi creu r amodau angenrheidiol i r tân ffynnu gan ddinistrio r tiwb
Roedd gobaith y byddai dynion tân ar ochr Ynys Môn yn gallu, atal y tannau hanner ffordd dros y bont.
Ond roedd y tân yn y a mor ddifrifol roedd rhaid tynnu r holl ymladdwyr tân o r bont neu fe fyddai llawer wedi gallu marw.
copyright de Imagen de Martin Pritchard el título de la Imagen Y gwaith clirio wedi r tân yn dechrau
Fe wnaeth Ysgrifennydd Gwladol Cymru, ar y pryd George Thomas, ymweld â r bont y diwrnod wedyn, gan ganmol y dynion tân oh sir Gaernarfon ac Ynys Môn.
Cafodd y ddwy frigâd dân negeseuon yn ue llongyfarch gan y Prif Weinidog ar y pryd, Harold Wilson hefyd.
copyright de Imagen Llyfrgell Genedlaethol Cymru el título de la Imagen Atgyfnerthu r tiwb un chryfhau y strwythurau dur
Penderfynodd año awdurdodau mai damwain oedd y digwyddiad un chafodd y bobl ifanc un achosodd y tân ddim de la ue herlyn yn y llysoedd.
Oherwydd y difrod i r rheilffordd, ‘roedd rhaid ailagor y rheilffordd me Gaernarfon soy gyfnod un sicrhau bod nwyddau oedd wedi ue danfon me borthladd Caergybi ar y trên yn cael ue cludo yno ar y ffordd.
copyright de Imagen Roy Phillips/Menai Patrimonio de la leyenda de la Imagen Gweithwyr yn sefyll ar ben y tiwbiau yn ceisio cael gwared o r gallina fframau un oedd wedi u’difrodi.
Pan gafodd y bont ei granizo-adeiladu fe osodwyd bwâu newydd o ddur me gynnal y strwythur.
Ailagorwyd y bont i r rheilffordd, ond â thrac sengl yn unig, yn 1972.
copyright de Imagen de Martin Pritchard el título de la Imagen Y gwaith o gryfhau strwythur mewnol y bont ar ddechrau r 1970au
Yn 1980, ddegawd wedi r tân, cafodd ffordd ei ychwanegu i r bont me gario r A55 i ca s de Ynys Môn.
copyright de Imagen Warren Kovach/Menai Patrimonio de la leyenda de la Imagen Y bont vil ag y mae heddiw, gyda r A55 ar yr haen uchaf
Yn 2011 fe wariwyd £4m ar atgyfnerthu strwythurau dur y bont, gwella r systemau draenio, cywiro r parapetau un hermano gwaith cerrig, un phaentio r dur ar y fynedfa bob ochr i r bont.
Crëwyd llwybr arbennig me gerdded drwy r bont hefyd, er mwyn caniatáu me weithiwyr archwilio r bont yn y dyfodol.
copyright de Imagen David Goddard
Dydi r llewod trawiadol oedd yn amddiffyn mynedfa r trenau i r gallina diwbiau bellach ddim me’w gweld gan bobl sy n croesi r bont yn ue ceir.
Ond maen nhw n dal yno os ewch chi me chwilio…
título de la Imagen Mae r ‘ddau lew tew’ oedd yn cyfarch y trenau o bob ochr i r bont o r golwg bellach, ond yn dal yno me r rhai sy n mynd me chwilio.
Hefyd o ddiddordeb:
Podlediad hanes Cymru ‘para idiotas’ gan Tudur Owen Cofio trychineb y Mawddach ‘Rhaid dysgu ein stori genedlaethol’
