Fe todos los cymunedau Gaeleg yn yr Alban ddiflannu o fewn 10 mlynedd yn ôl adroddiad newydd – ond mae n’bwysig peidio anobeithio meddai dau siaradwr Gaeleg un Chymraeg wrth Cymru Fyw.
Darlun du iawn sy n dod i r amlwg o r astudiaeth ddiweddaraf ac mae teitl y llyfr yn gosod y cywair: El Gaélico Crisis en la lengua Vernácula de la Comunidad: Una amplia encuesta sociolingüística de Gaélico Escocés.
Prifysgol año Ucheldir un hermano Ynysoedd sydd tu ôl i r ymchwil, ar ôl astudio defnydd o r iaith yn ynysoedd y gorllewin, Tiriodh ( Tiree ) un r Ynys Hir ( Skye ).
Ni ffili anwybyddu r ymchwil ond ni n’gallu bod yn fwy cadarnhaol
Yn ôl año academyddion mae defnydd o r Aeleg yn rhy isel ac mae rhybydd na fydd posib ei chynnal vil iaith gymuned yn y dyfodol. Mae galw soy bolisïau newydd me’w hachub, gyda r pwyslais ar y gymuned yn hytrach na r sistema addysg.
Yn ôl awdur año adroddiad, yr Athro Conchúr Ó Giollagáin, mae r dirywiad yn amlwg o wybod cyn lleied mae r Aeleg yn cael ei defnyddio vil iaith teulu ac ymysg pobl ifanc yn ue harddegau.
Ond yn ôl María Scammell, mae n’rhaid cofio de la onu peth pwysig:
«Maen nhw n’sôn soy blant un los adolescentes ddim yn siarad año iaith, ond y peth am los adolescentes idj, maen nhw n’tyfu me fyny – fel arfer. Mae pobl yn newid.»
Ac mae hola n’siarad o brofiad personol.
copyright de Imagen el título de la Imagen Roedd cymunedau ar ynys Tiriodh wedi ue holi vil rhan o r ymchwil
Fe wnaeth María, sy n dod o América yn wreiddiol, symud o Gaeredin me Inverness yn 1985 er mwyn me’w merchandising gael addysg Gaeleg yn yr ysgol gynradd, rhywbeth prin iawn bryd hynny.
Mae ei merchandising Eilidh bellach yn byw ar yr Ynys Hir un i gwaith idj ceisio gwarchod enwau Gaeleg ar lefydd yn yr Alban.
Mae hola wedi bod yn treulio r cyfnod clo ar fferm ei chariad yn Galloway, yn ne r wlad, ac er nad idj n’ardal Gaeleg mae diddordeb yno.
«Tydi nhw ddim yn siarad Gaeleg erbyn hyn yno ond mae r enwau Gaeleg ar lefydd ar y ffermydd ac mae diddordeb yn yr iaith,» meddai María.
Agweddau yn gallu newid
Dywed bod cariad ei merchandising wedi dechrau dysgu r iaith yn ddiweddar un phan mae o wedi bod yn siarad gyda María dros Zoom yn ystod y cyfnod clo maen nhw n’cyfarch ei gilydd mewn Gaeleg.
«Os fyddai nhw byth yn priodi un chael planta fyddai r planta yn cael ue codi yn y Gaeleg, dyna fyddai el año fiscal merchandising eisiau – ond pan oedd hola yn adolescente fydden ni heb ddisgwyl hynny o gwbl.»
Tydi pobl yng ngweddill año Alban ddim yn gweld Gaeleg vil rhan o u’hunaniaeth
Mae Siarl Wilson hefyd yn meddwl bod angen bod yn bositif.
O Abertawe yn wreiddiol, mae n’byw yng Nghaeredin erbyn hyn ac yn gwneud doethuriaeth me dafodiaith Gaeleg gan dreulio cyfnodau hir ar yr ynysoedd vil rhan s i waith.
Meddai: «Os chi n’clywed drwy r amser bod eich iaith yn marw pam fydda chi n ie dysgu? Tydi adroddiadau vil hyn ddim yn helpu.
«Ni ffili anwybyddu r ymchwil ond ni n’gallu bod yn fwy cadarnhaol.»
título de la Imagen Yn ôl ymchwilwyr roedd llwyddiant wedi bod mewn rhai meysydd, er enghraifft mae cynnydd yn y nifer o blant sy n cael addysg Gaeleg
Y ffordd i roi hwb i r iaith, meddai Siarl, idj canolbwyntio ar gael cymuned gynaliadwy.
Meddai: «Mae sefyllfa r iaith yn gysylltiedig gyda r economi, un dim ond twristiaeth sydd ganddyn nhw ar yr ynysoedd. Mae angen economi cryf me wneud yn siŵr nad idj r gymuned yn marw un hermano iaith yn mynd gydag ef.
«Dwi n’siarad gyda r gallina siaradwyr Gaeleg brodorol yn aml ca maen nhw wastad yn dweud wrtha me fod cymaint o dai gwag yn y pentrefi, felly pan ‘da ni yn siarad soy iaith mae n’bwysig me siarad am y diwylliant un hermano economi un hermano gymuned hefyd, una dyna sydd ar goll yn y drafodaeth.»
Yn ôl año adroddiad, mae tua 11,000 o siaradwyr Gaeleg – y rhan fwyaf ohonyn nhw dros de la ue hanner cant.
Mae angen gwrando ar y bobl brodorol hynny ynglŷn â r dyfodol, meddai Siarl, gan fod peryg yo le siaradwyr ail-iaith gael ue clywed yn fwy aml – pobl vil fo i hun un hermano athro sydd wedi sgwennu r adroddiad diweddaraf.
«Mae angen bod yn ofalus o agwedd c olonaidd ,» meddai.
Sefyllfa gwahanol iawn i r Gymraeg
Dywed Siarl bod angen newid agweddau yng ngweddill y wlad tuag en yr iaith.
«Tydi pobl yng ngweddill año Alban ddim yn gweld Gaeleg vil rhan o u’hunaniaeth.
«Mae r sefyllfa n’wahanol me Gymru lle mae pobl uniaith Saesneg, la pista n’gwybod bod rhai yn gallu bod yn gas am yr iaith, ond mae nifer fawr ohonyn nhw yn gweld y Gymraeg vil rhan o u’hunaniaeth un u’hanes.
«Ro n i wedi dychryn efo r agwedd yma tro cyntaf.»
copyright de Imagen Hic et nunc/Creative Commons el título de la Imagen Runrig mewn cyngerdd yn Esterlina
Yr de la onu yw r gri gan María Scammell – bod angen newidiadau ehangach.
Meddai: «Mae angen mwy o gerddoriaeth Gaeleg, vil y grŵp Runrig, un byddai grŵp vil Cymdeithas año Iaith wedi bod yn beth da yma.
«de la Onu o r problemau idj tai haf una gallina bobol yn symud i r ardal un ‘meddwl bod año Aeleg yn es de ca yn bla – mae n’broblem.
«Ond cofiwch fod adroddiadau wedi la dbo dbo y Gernyweg wedi marw – ond mae wedi adfywio. Mae mwy yn siarad Gaeleg, felly mae gobaith.»
Hefyd o ddiddordeb:
Beth yw eich hoff aire Cymraeg? Nôl i r Gallina Ogledd wrth me Gymru wynebu r Alban yng Nghaeredin Gwyliwch BBC Alba ar BBC iPlayer
